Tekst: Susanne van Hooft en Bente van der Zalm
Foto’s: Bente van der Zalm en Ivana van der Zant
Grauzone is hét festival om uit je muzikale comfortzone te treden. Vaste bezoekers weten wat ze kunnen verwachten: een variëteit aan muziekstijlen, met gemene deler dat je deze muziek niet zo snel op de radio zal horen. Dat wil zeker niet zeggen dat het allemaal acts zijn die zijn voorbestemd om voor een beperkt publiek te spelen. Dit jaar werd het festival uitgebreid van één dag naar twee festivaldagen. Dat bleek een goede greep. De acts speelden voor uitpuilende zalen en enthousiast publiek. We zagen, verspreid over twee dagen, optredens van Shame, Shortparis, The Murder Capital, Thurston Moore Group, Damo Suzuki, Marissa Nadler, Esya, Automatic, Tousch, Bragolin, Los Bitchos, Deutsche Ashram en Rakta.
Dag één: Shortparis, Esya, Deutsche Ashram, The Murder Capital, Thurston Moore Group, Los Bitchos en Rakta
Het Russische Shortparis staat vroeg op de vrijdagavond in de Grote Zaal van Paard. De live reputatie van deze band snelt vooruit – eerder was deze bestempeld tot topact van Le Guess Who?- dus de zaal was ondanks het vroege tijdstip goed gevuld. Shortparis is een soundscape act, die de sfeer van een Griekse tragedie ademt. Met veel gevoel voor theater, vooral de percussionist trekt met zijn uitbundig dansen aandacht naar zich toe, brengt Shortparis zijn muziek. We voelen vooral veel zware ritmes die het hele lijf onvrijwillig doen mee dreunen. Melodieën komen van de zang en hoewel we het niet kunnen verstaan, moet de tekst ongetwijfeld over tragische gebeurtenissen gaan. Een gitaar onderstreept dit melancholische gevoel door er af en toe venijnig tussendoor te peuren. Het is moeilijk om niet mee te gaan met deze opzwepende en pulserende muziek. Euforie hangt in de zaal als de laatste tonen zijn uitgedoofd. (SvH)
Verlegen en een beetje ongemakkelijk komt Esya op het podium. Het publiek is zo aan het begin van de avond nog druk aan het bijkletsen met oude bekenden of bezig met het omcirkelen van acts op het blokkenschema in het papieren boekje. De aandacht is dus nog niet meteen gericht op de niet zo aanwezige zangeres op het podium. De uit Groot-Brittannië afkomstige zangeres is misschien beter bekend als Ayse Hassan en vooral als de bassiste van Kite Base en Savages. Dit weet het publiek ook en hoewel Savages ook een grote vrouwelijke aanhang heeft, is de zaal is daardoor grotendeels gevuld met (oudere) mannen. Hassan staat in haar eentje op het podium. Naast haar staat een synth en achter haar haar bas, die ze vrij weinig aanraakt. Het meeste geluid komt uit backing tracks, dus de band moeten we ons maar inbeelden. Dat is in principe prima, maar op de momenten dat Hassan niet aan het werk is, heeft de zaal niet echt iets om naar te kijken, waardoor het saai wordt. We gaan toch naar live optredens om de muzikanten aan het werk te zien? (BvdZ)
Vanuit het Paard loop je via een deur, een trap en een kronkelgang zo naar het Paardcafé, waar ook fraaie acts staan geprogrammeerd. Het Paardcafé lijkt de enige plek waar mensen het hebben uitgevonden om het licht op het podium uit te doen als de act begint. Shoegazeband Deutsche Ashram staat dan ook bijna in het donker, in een soort schemerlicht. De zachte stem van zangeres Merinde Verbeek vormt een mooi contrast met het gitaarspel van Ajay Saggar. Helaas staat het geluid niet helemaal fraai afgesteld en dreigt de stem af en toe weg te vallen bij het hardere gitaargeluid van Saggar. Mensen deinen wat mee op de rustige nummers, die worden afgewisseld met wat steviger werk. Logischerwijs zijn de drums opgenomen, maar helaas ook weinig afwisselend waardoor deze op de stillere momenten wat gaan irriteren. (SvH)
Postpunkband The Murder Capital staat bekend om de goede liveshows. De band is een meester in het bespelen van de zaal en het overbrengen van de eigen emoties. Vandaag start de set rustig en ingetogen met ‘Slow Dance’ en muisstil is het wanneer zanger James McGovern met veel gevoel ‘Twisted Ground’ zingt. Het is niet alleen de donkere stem van McGovern die de sfeer brengt, maar het zorgvuldige muzikale samenspel draagt hier ook aan bij. Na een aantal rustigere nummers dreigt de energie een beetje weg te lekken en wordt de set omgegooid. Het is hoog tijd om het vuur aan te wakkeren en de zaal op te poken. McGovern springt de zaal in, gaat op de grond zitten en mosht even later mee om te laten zien hoe hij het graag zou willen hebben. Het oppoken heeft effect: de festivalgangers hebben weinig nodig en het feestje begint. Aan het eind van de set gebaart McGovern dat iedereen dichterbij moet komen zodat hij kan springen. Hulde aan de mensen die deze spartelend zingende, zware man omhoog kunnen houden. (SvH)
Door naar de volgende. En dit is de grootheid van het festival. Het is Grauzone dit jaar gelukt om de twee oprichters van Sonic Youth naar het mooie festival in Den Haag te halen. Thurston Moore komt op en blijft dan lang stil op het podium staan. Zo kalm dat het lijkt alsof hij zijn rust en deze stilte over wil brengen op de zaal. De zaal kletst nog een tijdje door maar beseft dan dat er rust wordt verwacht en de praters worden gesust. Dan begint hij met spelen. De nummers bouwen rustig en geleidelijk op. Nog steeds als de rust zelf staat hij op het podium met zijn ogen dicht in zijn eigen wereld te spelen. De rest van de band, die net als hij volledig in zwart is gekleed, kijkt voortdurend naar hem. Wat gaat hij doen? Duidelijk dat 
Moore niet alleen in zijn eigen wereld speelt, maar ook merkt wat er om hem heen op het podium gebeurt. Wanneer de versterker van James Sedwards verwisseld moet worden, omdat die kapot is, wisselen Sedwards en Moore betekenisvolle blikken uit. Hoewel de set rustig opbouwt gaat de band na iets meer dan een kwartier al los. De zaal is redelijk goed gevuld, maar wanneer de Thurston Moore Group na een uur even van het podium loopt om vervolgens terug te komen en nog één nummer van een half uur te spelen, loopt de zaal leeg. Komt dit doordat precies op dat moment in de kleine zaal Test. Dept. begint met spelen in de Kleine Zaal, of wil het publiek meer na de ijzersterke set van The Murder Capital? Hoe dan ook, het weglopen voor de toegift was een dure fout, want het laatste halfuur staat de Thurston Moore Group voor een pijnlijk halflege zaal te spelen. (BvdZ)
Los Bitches was dit jaar te zien op Eurosonic en was eerder support van acts als The Black Lips en Ty Seegall. Goed gezelschap dus. Vanavond staat de band in Paardcafé: vijf vrouwen op een piepklein podium, maar het gaat goed. Hoewel de muziek van Los Bitchos zwingend genoeg is, past het allemaal net. Niet alleen de muzikanten hebben weinig beweegruimte, ook de mensen in de zaal houden hun adem bijna in vanwege de drukte. Een goed teken, maar hierdoor kunnen wij maar net een glimp opvangen. De muziek is een mix van psychedelische rock en Zuid-Amerikaanse opzwepende ritmes. Bij deze instrumentale muziek worden we ook niet door teksten gestoord, dus onze gedachten gaan als vanzelf naar zonnigere tijden. (SvH)
Wanneer we bij het Paardcafé aankomen is het niet duidelijk of Rakta aan het soundchecken is, of dat de band te vroeg is begonnen. De dj draait nog plaatjes, maar de zaal is erg vol en de band maakt bijzondere geluiden. Op een gegeven moment gaat het geluid van de gitaren en drums volledig open is het duidelijk dat de band echt begonnen is. Een beetje ‘gewone’ herrie is gewenst na deze heftige eerste dag op Grauzone en die krijgen we hier wel deels. De zang is vervormd en onheilspellend en de muziek past hier erg goed bij (of andersom). De duistere sferen worden ondersteund door het ontbreken van licht. Dit is precies wat Grauzone op dit moment nodig had en de stampvolle zaal reageert dan ook met het gepaste enthousiaste gejuich na elk nummer. (BvdZ)
Dag twee: Shame, Marissa Nadler, Automatic, Tousch, Bragolin en Damo Suzuki.
Op zaterdag kunnen we net de laatste tonen van het optreden van Tousch meepakken in het Paardcafé. De band heeft inspiratiebronnen als Ty Segall, Sonic Youth en, Angel Olsen, dus daarmee schept het hoge verwachtingen. Inderdaad doet de aanstekelijke garagerock het hier goed. De frisse zang van Natousch Gerritsen klinkt lekker naast de gruizige gitaren. Volgende week is Tousch support van FFOOSS, en die combinatie kunnen we ons helemaal voorstellen. (SvH)
Iets rustiger is het in de Grote Zaal van Paard waar de bandleden van Automatic hun best doen om de muziek over te brengen. Deze doet denken aan Duitse elektronische muziek uit de jaren ‘80, zoals Kraftwerk, terwijl Automatic toch een band uit de Verenigde Staten is. Misschien heeft Bauhaus drummer Kevin Haskins de stijl meegegeven aan zijn dochter, Automatic percussionist Lola Dompé. Pittige samenzang en strakke ritmes kenmerken deze gitaarluwe postpunk, die de bandleden haast onverstoorbaar lijken te brengen. Lekker eigenzinnig en hiermee weet Automatic een aantal mensen in heuse extase te brengen. (SvH)
De elektronisch en door zware ritmes gedomineerde muziek van Automatic staat in groot contrast met wat we een paar stappen verderop in de Kleine Zaal horen. Marissa Nader staat daar in haar eentje op het podium met slechts een gitaar en loopstation. Ondanks dat de zaal uit zijn voegen barst van het aantal mensen, is het muisstil op het geluid van de gitaar en de mooie volle stem van Nader na. Nader vertelt moe te zijn van de reis, maar hoewel de muziek teer is van eenvoud en onvolkomenheden daardoor extra opvallen, merken we niet veel van die vermoeidheid. (SvH)
Bragolin maakt jaren 80 new wave geïnspireerd door Joy Division. Ze hebben een hele fanschare meegebracht, waardoor er een wachtrij tot in Paard (trap naar beneden) is ontstaan. De gelukkigen die het wel tot in het café hebben gered juichen en klappen enthousiast. De band besluit eerder te beginnen omdat de zaal toch al vol genoeg is. Het duo bestaat uit zanger en gitarist Edwin van der Velde en bassiste Maria Karssenberg. De drums en andere instrumenten worden gespeeld door een computer. Het is knap hoe dit Utrechtse duo de aandacht van het publiek weet vast te houden en zo veel mensen voor zich kan winnen op dit festival met al die grote internationale artiesten. (BvdZ)
De muzikale wereldreis van Gauzone voert ons naar Damo Suzuki’s Network die grunge-meets-jazz-meets-postpunk brengt in de Grote Zaal. Vijf muzikanten warmen kort de zaal op, dan stort Suzuki Japanse psychedelische muziek over ons heen. Rauwe keelklanken gruizen door de microfoon en we worden ruim een uur meegevoerd in een bijzondere wereld. Onverstaanbare verhalen worden ons verteld, soms zacht zingend of fluisterend en soms pijnlijk schreeuwend. De muzikanten hebben zo’n plezier om dit ons voor te schotelen dat het niet alleen een genot is om te luisteren, maar ook om te zien. Niet voor niets is de ondertitel van deze groep mensen ‘een collectief van geluidmakers om met elkaar en met het publiek te communiceren’. Er wordt veel geïmproviseerd en de bandleden zijn geconcentreerd met elkaar en met hun muziek bezig. Tussen de nummers door (drie in 75 minuten) kijken ze met een grote grijns naar de zaal. De muzikanten blijken meesters in het opbouwen van spanningsbogen en de energieke uitbarsting aan het eind voelt als een triomf voor de Suzuki en zijn muzikanten, maar ook voor de zaal. (SvH)
Nog voor Shame het podium betreedt, staat het energieniveau op tien. Als koningen die het paard bestijgen komen de Zuid-Londenaren op. Frontman en zanger Charlie Steen kijkt de zaal doordringend aan en ‘Concrete’ zet in. Mooi hieraan is het ‘duet’ tussen bassist Josh Finerty en Steen. Bij het eerste nummer duikt Steen al het publiek in. Shame speelt vandaag vijf nieuwe nummers. Deze pakken goed, maar niet zo goed als de oude bekende nummers waarin het publiek inmiddels mee kan schreeuwen. Steen laat mensen uit het publiek meedoen met de nummers door een microfoon in hun gezicht te drukken. 
Finerty is de energie zelf. Het hele concert lang rent hij heen en weer van links naar rechts over het podium en maakt hij gekke sprongen en koprollen. Slechts af en toe stopt hij hier even mee om op adem te komen. De energie van Shame is onnavolgbaar. Steen maakt mega veel contact met het publiek, lacht, zoent, laat zingen en crowdsurft op het publiek. De band toont zich hiermee een waardige headliner van dit festival. (BvdZ)
