Column door Fabian Hofland

1 Minuut 55. De laatste vioolstrook van ‘Ain’t No Sunshine’ begint op één minuut vijfenvijftig. Het hele verhaal, zowel tekstueel als muzikaal wordt verteld in krap twee minuten. Dit gegeven heeft mij altijd enorm verbaasd en geïntrigeerd. Zoveel schoonheid in een haast onmogelijk tijdsbestek. Bill Withers zingt en speelt geen noot te veel in een van de mooiste liefdesliedjes allertijden.

Het Nummer

‘Ain’t No Sunshine’ kent geen intro. Withers begint direct met zingen, enkel ondersteund door een kale bassdrum kick. Binnen twee seconden komen daar de akoestische gitaar en de elektrische bass bij. Nog binnen de halve minuut volgen de strijkers en is het plaatje compleet. Alle kaarten liggen op tafel. Geen spanningsopbouw, geen ingewikkelde tempowisselingen of andere songschrijvers trucjes. Simpelweg werken in dienst van het nummer. Het begon met een idee. Dat werd een liedje. En op de plaat is het waarschijnlijk nagenoeg zoals Withers het ooit eerst zelf thuis speelde op zijn akoestische gitaar, maar dan met begeleiding. De 26 (!!) I Know’s wilde hij eigenlijk nog vervangen door nog te schrijven tekstregels, maar hij werd door de producer en de muzikanten in de studio overgehaald het zo te laten.
Die producer was overigens Booker T. Jones, van Booker T & the MG’s, die ook toetsen en de strijkpartijen speelt op het album. De overige bandleden zijn bassist Donald “Duck” Dunn en drummer Al Jackson Jr. (beide ook MG’s) en niemand minder dan Stephen Stills op gitaar. Als die mannen zeggen dat je het nummer zo moet laten, dan laat je het zo.

De Tekst

Waar het nummer over gaat, blijkt meteen uit de eerste regel en het taalgebruik kan bijna niet simpeler. En misschien juist daarom gaat het zo door merg en been.

“Ain’t no sunshine when she’s gone
It’s not warm when she’s away
Ain’t no sunshine when she’s gone
And she’s always gone too long
Anytime she goes away”

De liefde tussen twee mensen. Het missen van de ander. Zo simpel, maar zo puur.

“Wonder this time where she’s gone
Wonder if she’s gone to stay”

De onzekerheid: waar is ze heen? Wanneer komt ze terug? Komt ze nog terug? Dit gedeelte doet vermoeden dat niet alles koek en ei is tussen het stel. Er spreekt veel onzekerheid uit en doet gissen naar de verhoudingen binnen de relatie en vooral de toewijding van de dame in kwestie.

En dan misschien wel de meest sprekende regel:

“And this house just ain’t no home
Anytime she goes away”

In iets wat wij in Nederland Jip-en-Janneke-taal noemen, brengt hij de situatie en zijn gevoelens overduidelijk in beeld. Met nog slechts drie regels hierna is dit de hele tekst. Net als de muziek niet te veel poeha, recht op zijn doel af. Pure emoties, gevoelens en twijfels haast pijnlijk eerlijk geschreven en gezongen. Ook al is het dan geïnspireerd door de personages uit de film Days of Wine & Roses en niet gebaseerd op Withers eigen leven, al denkt menig ex van hem van wel.

De Magie

Op papier ziet de tekst er niet uit alsof het genoeg is om een heel nummer mee te vullen (ook niet inclusief de eerder genoemde 26 I Know-’s), maar er is heel veel aan dit nummer wat eigenlijk niet klopt. Het nummer kan niet maar twee minuten duren. Je maakt geen nummer zonder enige vorm van intro. Je begint een nummer al helemaal niet met het refrein. Het slaat helemaal nergens op dat dit nummer werkt, maar het werkt. Withers gooit alle regels over liedjes schrijven uit het raam en maakt daarmee een van de meest geliefde nummers van de vorige eeuw. Hoewel het nummer iets ongrijpbaars heeft, klinkt het tegelijkertijd als iets heel vertrouwds. Daarmee voelt het niet als een nummer dat niet klopt. Pas wanneer je je erin gaat verdiepen merk je dat het allemaal niet kan wat hij hier doet. Maar zelden heeft je instinct volgen tot zo iets moois geleid.

De Carrière

‘Ain’t No Sunshine’ was eigenlijk het B-kantje van het protestnunmmer ‘Harlem’. De radio dj’s voelde meer voor het B-kantje, misschien ook vanwege de politiek lading van de A-kant, wie zal het zeggen. Het nummer werd op de radio gedraaid en het werd al snel een hit. Withers was, toen hij het nummer schreef, al 31 jaar oud en in het dagelijks leven maakte hij wc’s voor Boeing 747’s. Saillant detail: toen ‘Ain’t No Sunshine’ goud werd kreeg hij van de platenmaatschappij een gouden wc-bril om zijn carrièrewijziging te vieren. De single was een voorbode voor zijn debuutalbum -waar ook het prachtige ‘Grandma’s Hands’, het vanuit zijn tenen gezongen ‘Hope She’ll Be Happier’ en het eerder genoemde ‘Harlem’ op staan- dat direct een succes werd. Bill Withers was op slag bekend en zou nog vele hits schrijven en acht albums maken in de daaropvolgende vijftien jaar.
Withers carrière eindigde echter even abrupt als hij begon. Na een gesprek met een veel te jonge a&r manager die hem ging vertellen wat hij moest veranderen aan zijn nieuwe nummers, heeft hij iets gezegd in de trant van ‘zoek het maar lekker uit’ en is het kantoor en de muziekbusiness uitgelopen om nooit meer terug te keren. Ook hier weer net zo eigenwijs als toen hij ‘Ain’t No Sunshine’ schreef tegen alle regels in. Ik moet de laatste dagen vaak denken aan het overlijden van Mark Hollis van Talk Talk. Ook daar wisten we eigenlijk wel dat er nooit meer nieuwe muziek zou komen, maar die muziek die er was, had zo’n impact gemaakt dat het toch voelt als een groot gemis. De wereld is weer een enorm getalenteerd songschrijver armer. Rest In Peace, Bill.

Bill Withers overleed op 30 maart op 81 jarige leeftijd aan complicaties met zijn hart.